κάντε κλικ εδώ
Η Βελγίδα Josee Van Reemoortel είναι η πρώην διευθύντρια και νυν σύμβουλος Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Ψυχική Υγεία. Το protagon τη συνάντησε το Σάββατο 25 Μαΐου, στην Αθήνα, στο περιθώριο των εργασιών του συνεδρίου του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αναπηρίας. Η Josee Van Reemoortel είναι κατηγορηματική: Οι ψυχικώς πάσχοντες στην Ευρώπη βρίσκονται στο όριο. Ένα μόλις βήμα παραπέρα και θα ζήσουμε καταστάσεις τις οποίες βίωσαν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ρέιγκαν, με εκατομμύρια άστεγους, ψυχικώς πάσχοντες, να τριγυρίζουν στους δρόμους των αμερικανικών πόλεων. Στην Ελλάδα, μάλιστα, μας λέει η ίδια, οι ψυχικώς πάσχοντες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
- Οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν σήμερα μία βαθιά οικονομική κρίση, η οποία πλήττει κυριαρχικά τα δημόσια συστήματα πρόνοιας και κοινωνικής αλληλεγγύης. Παρατηρείτε μία υποχώρηση στις πολιτικές για την Ψυχική Υγεία;
Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας είναι πολύ περισσότερο επηρεασμένα από την οικονομική κρίση, σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης. Έχουμε μία βαθιά κρίση απασχόλησης και το πρώτο μέτρο το οποίο λαμβάνεται είναι οι απολύσεις. Το άτομο με ψυχικά προβλήματα είναι το πρώτο που θα απολυθεί και το τελευταίο που θα προσληφθεί. Οι εναλλακτικές λύσεις οι οποίες παραμένουν είναι ελάχιστες, γιατί -τη στιγμή κατά την οποία κλείνουν και τα ψυχιατρεία- οι διέξοδοι για το άτομο με ψυχικά προβλήματα περιορίζονται δραματικά. Δεν υπάρχουν αρκετές υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην κοινότητα, στη γειτονιά. Κι ενώ τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν κάποιες πολιτικές οι οποίες άνοιξαν μερικές υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην κοινότητα, μικρές δομές κατά βάση όμως, αυτές είναι και οι πρώτες κοινωνικές δομές οι οποίες πλήττονται από τον περιορισμό των κοινωνικών πολιτικών. Οι άνθρωποι, λοιπόν, δεν βρίσκουν τώρα κοινοτικές υπηρεσίες για να απευθυνθούν σε αυτές και, έτσι, είτε επιστρέφουν πίσω στα ψυχιατρεία είτε τριγυρίζουν άστεγοι στους δρόμους. Οι ψυχικώς πάσχοντες στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν κάθε μέρα τον κίνδυνο να μείνουν άστεγοι.
Βλέπουμε ήδη τα στατιστικά στοιχεία τα οποία μας δείχνουν ότι η έλλειψη εναλλακτικών δομών Ψυχικής Υγείας στην κοινότητα περιορίζει δραστικά τις δομές υποδοχής για ανθρώπους σε κίνδυνο, με αποτέλεσμα να έχουμε παντού αισθητή αύξηση των ποσοστών των αυτοκτονιών.
- Μπορούμε να πούμε ότι αρχίζει πλέον η Ευρώπη να αντιμετωπίζει το φαινόμενο της πολιτικής Ρέιγκαν για την Ψυχική Υγεία, με τους εκατομμύρια άστεγους ψυχικώς πάσχοντες στους δρόμους; Αρχίζει η Ευρώπη να μοιάζει με τις ΗΠΑ επί διακυβέρνησης Ρέιγκαν, όσον αφορά τον τομέα της Ψυχικής Υγείας;
Ασφαλώς αυτός είναι ο κίνδυνος και η απειλή και αυτό έχει ήδη αρχίσει να φαίνεται σε κάποιες χώρες της Ευρώπης. Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν κυρώσει τη σύμβαση του ΟΗΕ για τους ανθρώπους σε κίνδυνο, η οποία προβλέπει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν θα κλείνονται πλέον στα ψυχιατρεία. Με δεδομένο, όμως, ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις περιορίζουν σημαντικά τις κοινωνικές πολιτικές τους, η εναλλακτική λύση για τους ανθρώπους σε κίνδυνο είναι μόνον οι δρόμοι. Είμαι από το Βέλγιο και βλέπουμε ήδη στη χώρα μου άνθρωποι οι οποίοι προσπαθούν να αποκρύψουν το ψυχικό πρόβλημά τους, προκειμένου να αποφύγουν τον εγκλεισμό σε ψυχιατρείο, προσέρχονται μαζικά σε κάποιες κοινοτικές δομές για νυχτερινή προστασία, κάτι σαν οικοτροφεία νύχτας, ή, ακόμη, προσέρχονται επίσης μαζικά στα σημεία όπου προσφέρονται δωρεάν μερίδες φαγητού και ο μόνος σκοπός τους κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι να κρύβονται για να αποφύγουν τυχόν εγκλεισμό τους σε κάποιο ψυχιατρείο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θέλουν να κλείσουν τα ψυχιατρεία, αλλά δεν προχωρούν με την ίδια ταχύτητα στη δημιουργία εναλλακτικών δομών Ψυχικής Υγείας στην κοινότητα. Τώρα, μέσα στη βαθιά οικονομική κρίση, μάλιστα, δεν μπορούν καν να διαθέσουν ικανοποιητικά κονδύλια για τη συντήρηση των υφισταμένων δομών. Καταλαβαίνετε, ούτε λόγος να γίνεται για τη δημιουργία νέων εναλλακτικών δομών Ψυχικής Υγείας στην κοινότητα. Εδώ υπάρχει μία πολύ σημαντική κοινωνική παραδοξότητα, όπως βλέπετε. Τα άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα είναι σήμερα καθ’ όλα έκθετα σε πολύ υψηλό κίνδυνο.
- Είναι ορατό το φαινόμενο των αστέγων ψυχικώς πασχόντων στο Βέλγιο;
Αυτό το οποίο μαθαίνουμε καθημερινά από τον Τύπο είναι ότι αυξάνονται ραγδαία οι άστεγοι και, κυρίως, οι άνθρωποι με ψυχιατρικά προβλήματα οι οποίοι μένουν άστεγοι. Υπολογίζεται στο Βέλγιο ότι οι άστεγοι ψυχικώς πάσχοντες έχουν αυξηθεί από την αρχή της κρίσης κατά 20% στο εσωτερικό του συνολικού πληθυσμού των αστέγων.
- Ποια είναι η εκτίμησή σας για την κατάσταση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα;
Θυμάμαι τη δεκαετία του '80, μετά το σκάνδαλο της Λέρου. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση της Ελλάδας κατά τη δεκαετία του '80 αποτέλεσε για χώρες όπως η δική μου, το Βέλγιο, ένα πρότυπο, ένα μοντέλο προς μίμηση. Σήμερα, μέσα στην οικονομική κρίση, βλέπουμε αυτή την πηγή έμπνευσης για μας να στερεύει. Και αυτό είναι πολύ άσχημο. Να σας πω ένα παράδειγμα. Οι κινητές μονάδες Ψυχικής Υγείας, εγώ νομίζω ότι είναι ένα μοντέλο το οποίο εισήγαγε η Ελλάδα στις πολιτικές για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Αυτό το μοντέλο υιοθετήθηκε από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες και οι κινητές μονάδες Ψυχικής Υγείας έγιναν μία πολύ αξιόπιστη εναλλακτική δομή Ψυχικής Υγείας μέσα στην κοινότητα. Τι βλέπουμε τώρα στην Ελλάδα; Οι κινητές μονάδες Ψυχικής Υγείας όχι μόνον υποχρηματοδοτούνται, αλλά έχουμε και ένα φαινόμενο το οποίο, εάν δεν το έβλεπα, δεν θα πίστευα ότι συμβαίνει. Δεν είναι κατανοητό σε μας το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στις κινητές μονάδες Ψυχικής Υγείας, θα έλεγα σε όλο το πλάτος των δομών της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, δεν πληρώνονται εδώ και μήνες. Δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Φαίνεται ότι οι ψυχικώς πάσχοντες στην Ελλάδα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, σε σχέση με τον κίνδυνο ο οποίος απειλεί τους ψυχικώς πάσχοντες στις άλλες χώρες της Ευρώπης, ίσως γιατί η ύφεση είναι πολύ πιο βαθιά στην Ελλάδα.
